Η ΗΠΕΙΡΩTΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ

Στο αρχείο του ιατρού Χρηστίδη αναγράφεται ο όρκος των μελών της Ηπειρωτικής Εταιρείας, των Ελευθερωτών της Ηπείρου, που είναι ο εξής:

"Ορκίζομαι επί του ιερού ευαγγελίου, εις το όνομα της μιάς και αδιαιρέτου και ομοουσίου Αγίας Τριάδος, ότι θέλω χύσει και την τελευταία ρανίδα του αίματός μου, προς απελευθέρωσιν της φιλτάτης μου πατρίδος Ηπείρου όταν διαταχθώ πρός τούτο, και ότι θέλω τηρήσει απόλυτον εχεμύθειαν περί του σκοπού και του έργου της εταιρείας, εν ή δε περιπτώσει φανώ επίορκος να υφίσταμαι τας συνεπείας του περί ποινών μυστικού άρθρου και να είμαι επικατάρατος".


Η Σφραγίδα του Διοικητικού Συμβουλίου της Ηπειρωτικής Εταιρείας.

Πηγή: Ηπειρωτική Εταιρεία - Epirotiki Etairia

Η ΗΠΕΙΡΩTΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

[Από το KAPISTRI. Γράφει ο αναγνώστης μας: ΞΕΝΟΦΩΝ ΔΡΟΣΟΣ]

Το περιορισμένο ελεύθερο Ελληνικό κράτος στις αρχές της δεκαετίας του 20ου αιώνα, που τα σύνορά του έφθαναν μέχρι την Άρτα, επικρατούσε Κυβερνητική αστάθεια Τα πολιτικά κόμματα δεν έπαιρναν την απόλυτη πλειοψηφία για να σχηματίσουν Κυβέρνηση, έτσι ο Βασιλέας Γεώργιος Α΄ όριζε τους Πρωθυπουργούς της χώρας. Κανένας δεν ευαισθητοποιήθηκε για την απελευθέρωση της υπόλοιπης Ελλάδας μετά την οδυνηρή ήττα του 1871 (ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ) κανένας δεν ασχολήθηκε για την απελευθέρωση των υπολοίπων εδαφών (1).

Όμως οι Ηπειρώτες της Αθήνας που υπηρετούσαν σε καίριες θέσεις του δημόσιου βίου, αποφάσισαν να ιδρύσουν την Η.Ε. (ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ). Κατά κάποιο τρόπο να είναι αντίστοιχη με αυτή των Φιλικών, με σκοπό την απελευθέρωση της Ηπείρου. Στην εταιρεία ήταν μυημένοι αξιωματικοί Ηπειρώτες που υπηρετούσαν στον Ελληνικό στρατό. Μεταξύ αυτών ήταν και ο υπολοχαγός Κ. Τσιριγώτης.

Η Η. Ε. (ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ) ιδρύθηκε στην Αθήνα την 25η Μαρτίου του 1906 υπό τον Σπύρο Σπυρομήλιο. Εν τω μεταξύ μεταθέτουν τον υπ/γό Κ. Τσιριγώτη στο προξενείο στα Ιωάννινα για να αναλάβει την οργάνωση της Εταιρείας και την συγκέντρωση πληροφοριών για την κατάσταση των Τουρκικών δυνάμεων στα Ιωάννινα καθώς και τους χάρτες με τις θέσεις των τουρκικών δυνάμεων. Στην εταιρεία εκτός των στρατιωτικών οργανώθηκαν και επιστήμονες. Ακόμη και καθηγητές πανεπιστημίου, δημοσιογράφοι και λόγιοι όπως ο καθηγητής Πανταζής, ο λόγιος Χρήστος Χρηστοβασίλης, ο Καπράνος, ο Παναγιώτης Δαγκλής Αντ/ρχης Πυροβολικού, ο δημοσιογράφος Γεώργιος Γάγαρης, ο Αυγερινός Αβέρωφ πολιτικός. Οι ανωτέρω αποτέλεσαν το Διοικιτικό Συμβούλιο της Εταιρείας. Πρόεδρος ανέλαβε ο Π. Δαγκλής διότι ήταν και υπαρχηγός του στρατού.

Η Η. Ε. άρχισε αμέσως να δραστηριοποιείται στην οργάνωση της Ηπείρου. Έτσι δημιουργήθηκαν τρεις διευθύνσεις στην Ήπειρο , Η Α΄ Δ/νση στα Ιωάννινα, η Β΄ δ/νση στην Πρέβεζα , η Γ ΄Δ/νση στο Αργυρόκαστρο. Την πιο μεγάλη δραστηριότητα την είχε η Α΄ Δ/νση στα Γιάννενα . Όλοι οι υπεύθυνοι των Δ/σεων είχαν ψευδώνυμο. Ο Τσιριγώτης είχε το ψευδώνυμο "Άραχθος", ο δικηγόρος Περικλής Γεωργίτσης το ψευδώνυμο "Λάϊος" .

Η ορκωμοσία των μυημένων γινόταν κυρίως σε εκκλησίες και μοναστήρια από τους ιερείς. Στην μητρόπολη ορκιζόταν οι αδελφοί. Και στην Αγία Αικατερίνη οι εταίροι και οι ελευθερωτές.

Σκοπός της εταιρείας ήταν να μεταφέρουν τον οπλισμό "γκράδες" από το Ελληνικό έδαφος στα Γιάννενα. Η μεταφορά των όπλων δεν ήταν εύκολη διότι οι Τούρκοι φύλαγαν τις διαβάσεις.

Η αποτυχημένη επανάσταση του 1878 και μετά την συνθήκη του Βερολίνου, η παρακολούθηση των Ελλήνων έγινε πιο στενή. Η μεταφορά των όπλων γινόταν την νύχτα όταν ο καιρός ήταν βροχερός και το δρομολόγιο που ακολουθούσαν ήταν το εξής: Καλαρρύτες – Μονή Κεπίνας – Κράψη – Μονή Τζιώρας, Μπαρκουμάδι, πεζοί και στη συνέχεια με τις βάρκες των νησιωτών από του Μπαρκουμάδι στην περιοχή του Σιαράβα όπου τα έκρυβαν σε αποθήκες. Εναλλακτικά από Μονή Τζόρας -Καστρίτσα - Κουτσολιό - Αη Γιάννης Μπουνίλας - Σταυράκι – Κοβίλιαννη - Ψίνα και πέρα.

Για την ορκωμοσία των Ελευθερωτών στο ημερολόγιό του ο Λάϊος αναφέρει ότι γινόταν στο μετόχι της Αγίας Αικατερίνης για τους εξής λόγους: Το μετόχι ήταν εξαρτημένο από τους "θεοβάδιστους τόπους" του Σινά . Τα μετόχια αυτά είχαν την προνομιούχο θέση στο κράτος των Οσμάν , που την χρωστούσαν απ’ ευθείας στον ιδρυτή της Μουσουλμανικής θρησκείας . Την είχε εξασφαλίσει με ειδικό αχτ’ ν αμέ , που στη θέση της υπογραφής είχε αποτυπώσει την παλάμη του ο Μωάμεθ. "Κανένας τούρκος δεν είχε το δικαίωμα να πατήσει το πόδι του". Ο όρκος δινόταν στον παπα Θανάση από το Κουτσελιό και στη Μητρόπολη στον Παναγιώτη Λαδά από την Κόντσικα .

Στο αρχείο του ιατρού Χρηστίδη αναγράφεται ο όρκος των Ελευθερωτών. Και είναι ο εξής:

Η δραστηριότητα των ελευθερωτών υπήρξε μεγάλη . Μεταξύ αυτών ο Γεώργιος Χατζής (Πελερέν) μετά την διακήρυξη του τουρκικού συντάγματος διορίζεται Δ/ντης της εφημερίδας "ΗΠΕΙΡΟΣ". Με τα άρθρα του ξεσηκώνει τον Ηπειρωτικό λαό , συλλαμβάνεται και φυλακίζεται και καταδικάζεται σε θάνατο. Με την φυλάκιση του Γ. Χατζή την έκοση της εφημερίδας την αναλαμβάνουν ο Κ. ΜΕΡΤΖΙΟΣ, Ο ΚΟΥΤΣΙΚΟΣ, Ο ΤΖΑΒΕΛΑΣ, Ο ΣΑΓΓΟΥΝΗΣ.

Έτσι το 1912 ο Ελληνικός στρατός επιτίθεται και ελευθερώνει πρώτα την Φιλιπιάδα της Πρέβεζας . Ο στρατός για δύο μήνες καθηλώνεται στο Μπιζάνι . Ενώ μέσα στα Γιάννενα στήνεται δίκτυο αντικατασκοπίας στο σπίτι του Ιωάννη Λάπα ,όπου οι μυημένοι έφεραν πληροφορίες για τις κινήσεις του τουρκικού στρατού . Έτσι οι αγγελιαφόροι μεταφέρουν τις πληροφορίες στον τακτικό στρατό . Ακόμα προμηθεύτηκαν και αυτό τον χάρτη των θέσεων του τουρκικού στρατού. Οι χάρτες παραδόθηκαν από αξιωματικό που υπηρετούσε στον τουρκικό στρατό[σ.σ. Γνωστή είναι η ιστορία του Νικολάκη εφέντη]. Πολλοί από τους μυημένους κατατάχθηκαν και πολέμησαν ως απλοί στρατιώτες.(2)

Αξίζει να σημειωθεί ότι την εποχή των Βαλκανικών πολέμων και γρηγορότερα ακόμη γράφτηκαν πολλά δημοτικά τραγούδια . Τα τραγούδια αυτά αναφέρονται στο παράπονο και την αγανάκτηση των Ηπειρωτών . Πριν τον πόλεμο κατά των τούρκων, το 1871, με την υπογραφή της συνθήκης του Βερολίνου (Βερολίνιος Συνθήκη), γι’ αυτή τη συνθήκη ο λαός σ’ όλες τις περιοχές της Ελλάδας την τραγούδησε με διάφορες παραλλαγές.

Πρώην καθηγητής της λαογραφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Μηνάς Αλεξιάδης στο λόγο του για τα 80 χρόνια της απελευθέρωσης της πόλης των Ιωαννίνων το 1913, στις 20 Φεβρουαρίου 1993 με θέμα το "Το Δημοτικό Τραγούδι και η απελευθέρωση των Ιωαννίνων", τόνισε ότι το δημοτικό τραγούδι εκφράζει τα άθλα των κλεφτών. Αναφερόμενος στον ποιητή Κώστα Καβάφη ο κ. Μηνάς Αλεξιάδης λέει τα εξής χαρακτηριστικό: "Ο ποιητικός λόγος του Κ. Καβάφη εμπνευσμένος από την αξιοπρόσεκτη γνώση της δημοτικής παράδοσης , επισημαίνει νομίζω τον πλάγιο τρόπο του την σημασία των Δημοτικών τραγουδιών, σε σχέση μάλιστα εδώ με τους αγώνες των γραικών, με τους απελευθερωτικούς αγώνες . Τέτοιοι στάθηκαν και οι πόλεμοι και τα άθλα των κλεφτών στην ατμόσφαιρα των λαϊκών ποιητικών κειμένων. Θα ήθελα και εγώ να σας οδηγήσω σήμερα όπου τιμάται το 80ον ιοβελαίον της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων, πνευματικής πρωτεύουσας του υπόδουλου γένους στην περίοδο της τουρκοκρατίας".

Στη συνέχεια της ομιλίας του ο κ. Μηνάς Αλεξιάδης αναφέρθηκε στην ιστορία των Ιωαννίνων και την συμμετοχή των Ηπειρωτών στους απελευθερωτικούς αγώνες, λέγοντας ότι είναι αυτονόητο η ύπαρξη της συμμετοχής των Ηπειρωτών στις στρατιωτικές επιχειρήσεις του 1912-1913 από τους Ηπειρώτες που ζούσαν στην ελεύθερη Ελλάδα. Για την αναγνώριση της συμμετοχής ο λαϊκός στιχουργός γράφει τα εξής:

Είχαν την πέτρα στρώμα τους

Τον πόλεμο πάπλωμά τους

Αλλά φωτιά ακοίμητη

Την φλογερή καρδιά τους

Τον αγώνα για το Μπιζάνι τον ενέθρεψε και ο λόγιος ποιητής Άγγελος Σικελιανός και τον απεικόνισαν οι καλλιτέχνες στις λιθογραφίες τους.

Σύμφωνα με τη γνώμη κ. Αλεξιάδη ότι μεγάλη απήχηση είχε στον ποιητικό λόγο η εξόρμηση του ’12-13 . Έτσι οι εκδηλώσεις στα Γιάννενα είναι μια μετάπλαση του ιστορικού γεγονότος με ποιητική έκφραση. Και αυτό συνέβη στο παρελθόν επειδή δεν υπάρχει γραμμένη ιστορία και στη μνήμη καταγράφονται τα ιστορικά γεγονότα. Το γεγονός ορίζεται με ακρίβεια χρόνου αλλά μετουσιώνεται και αναπλάθεται με θρύλους και παραδόσεις όπως τις γνωρίζει ο ίδιος ο λαϊκός ποιητής. Κατά τον φιλόσοφο Αριστοτέλη το έργο του ποιητή δεν είναι να καταγράψει το γεγονός , αλλά να φιλοσοφήσει περισσότερο το γεγονός.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ανάμεσα στα άλλα δημοτικά τραγούδια γραφικά είναι και κάποια κάλαντα. Έτσι τα τραγούδια μπορούμε να τα χωρίσουμε σε τέσσαρες κύριες ενότητες με βάση το περιέχομενο τους. Με σαφήνεια που ανταποκρίνεται σε τέσσαρες φάσεις. Στην πρώτη φάση κατατάσσονται τα τραγούδια για τα τουρκοκρατούμενα Γιάννενα.της περιόδου 1881,στην δεύτερη περίοδο της προετοιμασίας της απελευθέρωσης, την τρίτη φάση τα τραγούδια κατά την διάρκεια του αγώνα και την τέταρτη φάση την νίκη και την οριστική απελευθέρωση της πόλης . Ένα από τα τραγούδια της πρώτης κατηγορίας είναι το εξής.

Σ’ όλο τον κόσμο ξαστεριά

Σ’ όλο τον κόσμο ήλιος

Και στα καημένα Γιάννενα

μαύρο παχύ σκοτάδι

Τι μας εκάναν στη βουλή

Και μας βάλαν τα σύνορα

Στη σκάλα της Άρτας το ποτάμι

Κι αφήσανε τα Γιάννενα

Και πήρανε την Πούντα

Κι αφήσανε τα Γιάννενα

Και πήρανε την Άρτα

Κι αφήσανε το Μέτσοβο με τα χωριά του γύρω.

Ένα άλλο τραγούδι της Β΄ περιόδου είναι το εξής και αναφέρεται στον Ισάτ πασά.

Ο Κωνσταντίνος κίνησε στην Ήπειρο να πάει

Και στον Ισάτι έγραψε εκείνο π’ αγαπάει

έλα πασά με το καλό και δώσε τ’ άρματά σου

και μάθε πως τα Γιάννενα δεν είναι πια δικά σου

τώρα που θα ‘ρθει η άνοιξη κι ανθίσουν οι ραχούλες

να’ρθουν τα ευζωνάκια μου με τις φουστανελούλες

εκεί να αλλάξουν τα σπαθιά με κόκκινο το φέσι

το αίμα θα το χύσουμε κι οι πέτρες θα βαφούνε

πασάδες και βεζίρηδες θα μας παραδοθούνε.

Κι πασάς μές στο Μπιζάνι

δεν ξέρει τι να κάνει

Αχ! Μπιζάνι με λιθάρια

Μου ‘φαγες τα παλικάρια.

Τα τραγούδια της τρίτης περιόδου αναφέρονται στην διάρκεια του πολέμου . Ένα από αυτά αναφέρεται στην πτώση των Ιωαννίνων και του Μπιζανιού και είναι γραμμένο σε δεκαπεντασύλλαβο στίχο.

Την τυρινή την αποκριά πέφτει το μεσημέρι

Ήρθε από τα Γιάννενα ολόχρυσο χαμπέρι

Και γράφει το παράρτημα έπεσε το Μπιζάνι

Κι είπε κι ο Ισάτ Πασάς πόλεμο πλιό δεν κάνει

Δόξα στον ύψιστο δόξα στον Αι Γιάννη

Που πέσανε τα Γιάννενα Μαζί με το Μπιζάνι

Κι ήταν αιτία κι αφορμή ο μέγας Βενιζέλος

Να μας τον ζήσει ο θεός ώσπου να φέρει τέλος.

Και ένα άλλο 15σύλλαβο της περιοχής των Αγράφων που αναφέρεται στον πόλεμο των Ελλήνων κατά των Τούρκων κυρίως στις επιχειρήσεις, για την απελευθέρωση της Ηπείρου:

Εψές ήμουν στα Γιάννενα κι αντίκρυ στο Μπιζάνι

κι ακούω τουφέκια πού 'πεφταν τουφέκια που βροντάνε

μήνα σε γάμο ρίχνονται μήνα σε πανηγύρι

παρά είν' ο Ελληνικός στρατός που πολεμάει τον τούρκο.

Ισάτ πασάς εφώναξε στον Κωνσταντίνο λέει:

•

Πάψε Κώστα τον πόλεμο πάψε και το ντουφέκι

•

Δικά σου είναι τα Γιάννενα δικό σου το Μπιζάνι

•

Δική σου και η Πρέβεζα με τους χρυσούς μπαξέδες

•

Και ΄γω σου σκλάβος γίνομαι με τριανταδυό χιλιάδες

•

Και το δικό μου το σπαθί στα χέρια σου το δίνω.

Από τα γεγονότα του 12-13 ενεπνεύσθη ο Ελληνικός λαός και έδωσε έντονο το ρεύμα στην προφορική και γραπτή έμπνευση και αναρρίχησαν όπως παρατηρούσε ο Νικόλαος Πολίτης την δημοτική ποίηση στις κρατούσες δημιουργίες του λαϊκού πολιτισμού. Όμως πολλοί στίχοι των δημοτικών τραγουδιών επηρεάσθηκαν και από παλιότερα τραγούδια . Επίσης είναι επηρεασμένα και από την λόγια ποίηση και πολλά από αυτά δεν είναι από την Ήπειρο αλλά προέρχονται από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Έτσι εκφράζεται η ελληνική συμμετοχή με ιδιαίτερη συναισθηματική φόρτιση. Πολλά τραγούδια γράφτηκαν αργότερα σε δεκαπεντασύλλαβο στίχο και τα τραγούδια αυτά μπορούν να χαρακτηρισθούν "ΝΕΟΤΕΡΙΚΑ". Αυτά τα έγραψαν σε διάφορες περιοχές λαϊκοί ποιητές , ποιητάρηδες όπως ονομάζονται στην Κρήτη, Κύπρο , Δωδεκάνησα. Στις μικρές κοινωνίες παίζουν σημαντικό ρόλο και αυτοί εξελίχθηκαν σε επαγγελματίες και είναι αγράμματοι ή απόφοιτοι δημοτικού σχολείου. Τα κείμενα έχουν γραφτεί σε τετράδια χειρόγραφα και έχουν δημοσιευθεί σε εφημερίδες και περιοδικά. Τέτοιες ρίμες έχουν γραφτεί και για τον πόλεμο του 12-13.

Ο κ. Αλεξιάδης κατέληξε λέγοντας το εξής χαρακτηριστικό: "η αναπόληση των λαϊκών τραγουδιών και άλλων λαϊκών στιχουργημάτων για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων στην σημερινή 80η επέτειο έδειξε νομίζω την συγκίνηση και την ιδεολογική στάθμη στην πορεία των αγώνων προς το άπαρτο Μπιζάνι για το ολόχρυσο χαμπέρι . Η ελληνική μούσα τραγούδησε τις θυσίες και τα κατορθώματα του Ελληνικού στρατού , διεύρυναν τα όρια της πατρίδας μας. Με θυσίες και αίμα διεκδίκησε σφετερισμένα από εχθρούς και φίλους τα δικαιώματά της" (3)

...

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

2. ΑΠΑΝΤΑ Δ. ΣΑΛΑΜΑΓΚΑ

3. ΟΜΙΛΙΑ Μ. ΑΛΕΞΙΑΔΗ την 20ή Φεβρουαρίου 1993