"Ευχαριστώ αυτούς που κράτησαν τη Θρησκεία μου, τη Γλώσσα μου και την Εθνικότητά μου, για να είμαι Χριστιανός και να λέγομαι Έλληνας."


(Παύλος Βρέλλης)





«Δεν ήρθε πρώιμα η άνοιξη κι ουδέ το καλοκαίρι.

Χαιρόμαστε, χορεύουμε και ψιλοτραγουδάμε,

γιατί ελευτερωθήκανε, αητέ, τα Γιάννενά μας!»






«Την Ιστορία μελέτα παιδί μου,
γιατί έτσι όχι μόνο τον εαυτό σου και τη ζωή σου θα κάμεις ένδοξη και χρήσιμη στην ανθρώπινη κοινωνία,
αλλά και το μυαλό σου οξυδερκέστερο και διαυγέστερο... »
[Ιπποκράτης]





AΠΟ ΤΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΕΝΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΟΥ ΧΙΩΤΗ


Η ΚΑΤΑΛΗΨΙΣ ΤΟΥ ΓΑΡΔΙΚΙΟΥ

Το μικτόν τάγμα Φιλιακού το από την αρχήν τού Πολέμου ευρισκόμενον εν ενεργεία και αποτελούμενον το πλείστον εξ εθελοντών συντελεσθείσης τής καταλήψεως τής Μακεδονίας ήλθε προς την συμπλήρωσιν τού έργου εις Ήπειρον.
Μετασχών τής πολιορκίας τών Ιωαννίνων διετάχθη μετέπειτα να βαδίση προς καθυπόταξιν Τουρκαλβανικών χωρίων, οι κάτοικοι των οποίων ενθαρρυνόμενοι παρ’ ολίγων Τούρκων χωροφυλάκων και αρκετών στρατιωτών, ελυμαίνοντο τα πέριξ χριστιανικά χωρία και παρείχον πράγματα εις τον πολιορκούντα τα Ιωάννινα στρατόν μας.
Διερχόμεθα δια του χριστιανικού χωρίου Κανελάκη, οι ολίγοι κάτοικοι τού οποίου εκ των πρώτων εξεδίωξαν τούς κυριάρχους των, εις ο και διανυκτερεύομεν, την δε επιούσαν λαβόντες ως οδηγόν τον ιερέα τού χωρίου, άνδρα φιλοπάτριδα και υπό πολεμικού διαπνεόμενον οίστρου, εισερχόμεθα εις ευφορωτάτην πεδιάδα ανήκουσαν εις Αλβανούς Αγάδες και Βέηδες.
Η πεδιάς περιβάλλεται υπό βουνοσειράς εις τας υπωρείας τής οποίας πλείστα χωρία χριστιανικά και μη υπάρχουσιν. Τα χριστιανικά χωρία διακρίνονται τών τουρκικών διότι τα πλείστα οικήματα τών πρώτων εισί κεκαυμένα, τα δε εναπομείναντα δεν είναι ειμή πτωχαί καλύβαι.
Την 30 Δεκεμβρίου ευρισκόμενοι εις Νεμίτσαν έχομεν έναντί μας το χωρίον Γλυκύ όπου ευρίσκονται οχυρωμένοι είς λόχος Τούρκων στρατιωτών συνηνωμένοι μετά πολλών Τουρκαλβανών.
Από πρωίας το συνοδεύον ημάς πυροβολικόν αραιά βάλλον ενώ ο λόχος τών ευζωνακιών μας μετά τών ανταρτών βαδίζουν βραδέως κατά τού εχθρού. Την 2αν μ.μ. γίνεται γενική έφοδος και οι Τούρκοι αντιστάντες επ’ ολίγου, τρέπονται προ του σφοδρού πυρός μας εις φυγήν. Η επίθεσίς μας εγένετο υπό βροχήν ραγδαίαν και οι άνδρες μας ήσαν ηναγκασμένοι να διέλθωσι δύο ρεύματα ορμητικά ύδατος μέχρι γονάτων. Η βροχή διήρκεσε καθ’ όλην την νύκτα και ο στρατός παρέμεινεν επί του καταληφθέντος λοφίσκου «Αιώνος».
Τας θέσεις μας ετηρήσαμεν και την επιούσαν την δε πρώτην τού νέου έτους καταλαμβάνομεν τρεις προς τα πρόσω λόφους.
Την 2 τρέχοντος περί μεσημβρίαν η σάλπιγξ σημαίνει το «προχωρείτε» ημείς δε εκκινούμεν δια διαφόρων οδών κατά τών Τούρκων οχυρωμένων καλώς εντός ισχυρών προχωμάτων. Τα ευζωνάκια μας όμως αφ’ ενός, η ευτολμία τών στρατιωτών αφ’ ετέρου, οίτινες ήσαν οι πλείστοι εκ των υποδούλων τών τα μένεα κατά τών Τούρκων πνεόντων εβάδισαν μετά παραλογισμού αψηφίσαντες το πυκνόν και εύστοχον Τουρκαλβανικόν πυρ και ηνάγκασαν πολύ γρήγορα τους αντιπάλους των να εγκαταλείψωσι τας θέσεις των και να ζητήσωσι αλλαχού καταφύγιον.
Την πρωτοπορίαν τού όλου τάγματος απετέλουν ολίγοι άνδρες ους η ευθαρσία απεμάκρυνε κατά πολύ τού σώματός των μόλις από μικράς αποστάσεως καταδιωξάντων εν μέσω βροχής σφαιρών τούς Τουρκαλβανούς κρυπτομένους εις ελαιώνας και τους βράχους, αμυνομένους δε γενναίως και βήμα προς βήμα το έδαφός των.
Τα ονόματα τών ανδρείων στρατιωτών μας άξια μνείας αναφέρομεν: Ανδρουλάκης Εμμ., Αναστασάκης Γ., Γραμματικάκης Νικ., Διαμαντάκης Νικ., Καμπανέλλας Αλέξ., Νανούρης Νικ., Νόμπελης Λεων., Παπαμάκης, Πατσιδιώτης Εμμ., Ζαβάρας Δημ., Τσιμόπουλος Ν. και Χαρδαλαμάκης.
Το σφοδρόν πυρ τών ημετέρων και η ορμητικότης αυτών ηνάγκασε τους Τούρκους να εγκαταλείψωσι τας νέας των θέσεις και εκκένωσαν το χωρίον Χόικα, προτροπάδην δε και συν γυναιξί και τέκνοις να τραπώσιν εις φυγήν.
Ημείς όμως ακάθεκτοι συνεχίζομεν την καταδίωξιν και μη δώσαντες καιρόν τοις αντιπάλοις να παραμείνωσι εις τα νέα αυτών προχώματα, υποχρεούμεν αυτούς να λάβωσι την προς Παραμυθίαν άγουσαν.
Ούτω λοιπόν ατάκτως τών Τούρκων φυγόντων και διασκορπισθέντων εισερχόμεθα εις το εκ 300 περίπου συγκείμενον οικιών χωρίον Γαρδίκι απολύτως Τουρκικόν.
Πλείσται εφοδιοπομπαί ευρέθησαν εν ταις οικίαις τών Τούρκων αγάδων.
Όρυζα, αραβόσιτος, έλαιον και τροφαί άφθονοι. Εις πολλάς οικίας υπήρχον φαγητά εψημμένα τής ώρας, άρτι καίοντες έτι και το Τουρκικό μπρίκι παρά την πυράν ατμίζον…

Εν Γαρδικίω τη 8η Ιανουαρίου 1913

Αλέξ. Καμπανέλλας

[Εφημερίδα «ΠΑΓΧΙΑΚΗ», 13 Φεβρουαρίου 1913]


Επιμέλεια:
Λεωνίδας Πυργάρης
Φιλόλογος Καθηγητής
2ο Γεν. Λύκειο Χίου
[Χίος: Απρίλιος 2013]

Τα Γιάννινα τιμούν τον οπλαρχηγό Μιχάλη Μελαδάκη με τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του!


Αναδημοσίευση από το ιστολόγιο: «Photos from Ioannina»

Αποκαλυπτήρια ανδριάντα του οπλαρχηγού Μιχάλη Μελαδάκη στα Ιωάννινα


«Παιδιά κι' ίντα γινήκανε τση Κρήτης οι γι' αντρειωμένοι;
Μουδέ στσι μέσες φαίνονται, μουδέ στσ' αναμεσάδες.
Την Ήπειρο επήγανε, πήγαν να πολεμήσουν.
Κι' άλλοι ελαβωθήκανε κι' άλλοι εσκοτωθήκαν,
Κρήτη οι γι' αντρειωμένοι σου»


[Ριζίτικο τραγούδι, από το αφιέρωμα στο περιοδικό «ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ» του συλλόγου αποφοίτων
της Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων, με τίτλο: 
«ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ 1914
Ο ΗΡΩΑΣ ΜΙΧΑΛΗΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΜΕΛΑΔΑΚΗΣ» ]


______________________
Πραγματοποιήθηκαν το Σάββατο, 25 Μαΐου 2013, στην πόλη μας τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Κρητικού οπλαρχηγού Μιχάλη Μελαδάκη που έπεσε το 1914 μαχόμενος για την απελευθέρωση της Ηπείρου. Στην εκδήλωση παρέστησαν οι τοπικές αρχές, αρκετοί Κρητικοί από τον τόπο καταγωγής του πεσόντα οπλαρχηγού αλλά και αρκετοί Μανιάτες.
Χαρακτηριστικό ήταν το γεγονός ότι οι εκπρόσωποι της οικογένειας του οπλαρχηγού έφεραν μαζί τους χώμα από το πατρικό του σπίτι όπου και γεννήθηκε και το σκόρπισαν στο χώρο που στήθηκε ο ανδριάντας του, για να γίνει ένα με το χώμα της Ηπειρώτικης γης για την οποία έχυσε το αίμα του!

· Ο Μελαδάκης Μιχαήλ του Ιωάννου γεννήθηκε στην Ασή-Γωνιά Χανίων το 1889.
 Το 1906 σε ηλικία 17 ετών συμμετείχε ως Εθελοντής στο Μακεδονικό Αγώνα και στο σώμα του Παύλου Γύπαρη .
· Σε ηλικία 23 ετών συμμετείχε ως Υπαρχηγός στο εθελοντικό σώμα του Παύλου Γύπαρη και στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1912-1913 όπου και τραυματίστηκε την 19-10-1912 στη μάχη στο χωριό Καλλιστράτη Κοζάνης.
· Συμμετείχε ως Υπαρχηγός στο Εθελοντικό Σώμα του Οπλαρχηγού Ιωάννου Βρανά κατά την απελευθέρωση της Χίου (11/11 έως 21/12 1912).
· Συμμετείχε στον Ελληνοβουλγαρικό Πόλεμο ως Αρχηγός Εθελοντικού Σώματος υπό τον Γεώργιο Τσόντο Βάρδα (16/06 έως 28/07 1913).
· Συμμετείχε ως Αρχηγός Εθελοντικού σώματος στον Βορειοηπειρωτικό Αγώνα του 1914 σε ηλικία 25 ετών και στην περιοχή Κορυτσάς.

    Εφονεύθη μαχόμενος ηρωικά την 24 – 4 - 1914 κατά την μάχη της Νικολίτσας. Η μάχη αυτή αναφέρεται με λεπτομέρεια στον τύπο της εποχής και σε όλα τα βιβλία τα αναφερόμενα στον Βορειοηπειρωτικό αγώνα του 1914 και τούτο διότι:

α) Η έκβασή της είχε μεγάλη ηθική, ψυχολογική και στρατηγική σημασία και αποτελούσε προπομπό κατάληψης της Κορυτσάς.

β) Συμμετείχαν αρκετοί αντάρτες και από τις δύο πλευρές με εκατέρωθεν απώλειες. Το σύνολο των Αυτονομιακών δυνάμεων ήταν 425 άνδρες και οι απώλειες ήταν: Νεκροί: Ο Οπλαρχηγός Μ.Μελαδάκης, ο Λοχίας Ν.Μπουλούκος και 9 οπλίτες. Τραυματίες: ο Ίλαρχος Β.Μελάς, ο Ανθυπασπιστής Ε.Τζεφριός, οι Οπλαρχηγοί Μ.Τσόντος, Κ.Σερέτης  και 23 Οπλίτες.

γ) Προκάλεσε τότε πανελλήνια συγκίνηση λόγω συμμετοχής και τραυματισμού, κατά την μάχη της Νικολίτσας, του Ίλαρχου Βασίλη Μελά, αδελφού του Παύλου Μελά.







"H ιστορία της πόλης μέσα από την ποίηση"


Ημερίδα Ποίησης:
"H ιστορία της πόλης μέσα από την ποίηση"

ΔΗΜΟΣ ΙΩΑΝΝΙΤΩΝ - ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ ΗΠΕΙΡΟΥ

στη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία
αίθουσα Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος
Στα πλαίσια των 100 Χρόνων Ελεύθερα Γιάννενα
 
Σάββατο 1 Ιουνίου 2013


Η πρώτη Πασχαλιά στα ελεύθερα Γιάννενα



Φωτογραφία με τον εορτασμό του Πάσχα, τον Απρίλη του 1913, στα ελεύθερα Γιάννενα, 
από το λεύκωμα του Ιδρύματος "Ακτία Νικόπολις".



Πάσχα στα παλιά Γιάννινα


Από το ιστολόγιο: e-Γιάννινα - Μια άλλη ματιά στην πόλη των θρύλων και των παραδόσεων



Του Δημητρίου Κοράκη
[Αναδημοσίευση από το βιβλίο του Δημ. Κοράκη «Ιστορίες από τα παλιά Γιάννινα»]



Πάσχα του 1900
Φωτογραφία του Απόστολου Βερτόδουλου,
τραβηγμένη στη οδό Μητροπόλεως.


Η άνοιξη προχωρούσε στα παλιά Γιάννινα κι ενώ το πράσινο ξεφύτρωνε παντού και τα λουλούδια της εποχής άνθιζαν σιγά-σιγά παρά τον κρύο, μερικές φορές, ανοιξιάτικο καιρό πλησίαζε το Πάσχα και η ήρεμη μικρή μας πόλη έπαιρνε μια ιδιαίτερη ζωντάνια, λες κι έβγαινε από τη χειμερία νάρκη.
Η ζωντάνια αυτή οφείλονταν στις προετοιμασίες όλων των κατοίκων της πόλης και της γύρω περιοχής για την Πασχαλιά, που έρχονταν.

Οι κάτοικοι της πόλης γέμιζαν τους δρόμους της και ιδιαίτερα τους δρόμους της αγοράς για τις προμήθειες τους και για ότι άλλο ήταν απαραίτητο για τις άγιες μέρες του Πάσχα, καθώς και οι χωριάτες με τα ζωντανά τους, οι οποίοι έφερναν την πραμάτεια τους κι αφού την πουλούσαν αγόραζαν τα απαραίτητα για το σπίτι
Αυτό γίνονταν και στη γειτονιά μου του Αη-Γιώργη του Νεομάρτυρα, οι άντρες συνέχιζαν τις δουλειές τους κι έφερναν στα σπίτια τους τα απαραίτητα για τις αυξημένες ανάγκες της Πασχαλιάς, ενώ οι γυναίκες άρχιζαν μια-δυο βδομάδες γρηγορότερα την καθαριότητα των σπιτιών, για να έχουν το Μεγαλοβδόμαδο τις λιγότερες δουλειές σ’ αυτά, για να κάνουν τα κουλούρια, να βάψουν τ’ αυγά και να ετοιμάσουν τα φαγητά των ημερών του Πάσχα.
Έτσι έδιναν στον καλαντζή τα χαλκώματα (σινιά, ταψιά, κατσαρόλες) για καλάισμα κι αγόραζαν από τον πλανόδιο άσβεστα κομμάτια ασβέστη, τον οποίον «έσβηναν» σε μεγάλους τενεκέδες ή τσίγκινους κουβάδες.
Με τον ασβέστη αυτόν σιρμπέτωναν (ασβέστωναν) με τη βούρτσα τις φάτσες των σπιτιών, τους μαντρότοιχους, τα μαγειρεία, τα πεζούλια, τα χαγιάτια κι αν ήταν σχετικά καλός ο καιρός άσπριζαν και τους τοίχους του καθιστικού δωματίου, του μαντζάτου, που λέγαμε τότε.
Με το ασβέστωμα αυτό οι φάτσες των ισόγειων κυρίως σπιτιών της φτωχικής σχετικά γειτονιάς άστραφταν κι έδιναν μια λαμπρή γιορτάσιμη εικόνα, όπως ταίριαζε στις μέρες του Πάσχα.
Η γειτονιά του Άη-Γιώργη πεντακάθαρη, μέσα στα σπίτια κι έξω απ’ αυτά, όπως άλλωστε και όλες οι γειτονιές της τότε πόλης μας, περίμενε να γιορτάσει πρώτα το Σάββατο την Ανάσταση του Λαζάρου κι ύστερα την Κυριακή των Βαΐων.
Αυτή την εβδομάδα προ των Βαΐων οι χωριάτες με τα γαϊδούρια τους έφερναν φορτώματα μυρωδάτη δάφνη και σε δεμάτια την τοποθετούσαν στα πεζούλια κυρίως του περιβόλου του καφενείου στο Γυαλί-Καφενέ, που έπαιρνε μια ξεχωριστή ευωδιαστή μορφή μ’ αυτούς, που την πουλούσαν κι αυτούς που την αγόραζαν.
Ήταν πολλοί εκείνοι, που αγόραζαν δάφνη, την οποία στη συνέχεια τη δώριζαν στην εκκλησία της συνοικίας ή της γειτονιάς τους για το καλό των σπιτιών τους.
Από τα χαράματα σχεδόν του Σαββάτου του Λαζάρου ξυπνούσε η γειτονιά από τα λυπητερά τραγούδια των παιδιών των γύρω χωριών και ιδιαίτερα του Περάματος, που με τη συνοδεία των μπρούτζινων κουδουνιών τους έλεγαν «το Λάζαρο» αρχίζοντας σε κάθε σπίτι με το «Ήρθε ο Λάζαρος, ήρθαν τα βάγια…».
Αυτά σε γέμιζαν με μελαγχολία και θλίψη γιατί ακούγονταν σαν μοιρολόγια, όλοι όμως άνοιγαν τις πόρτες των σπιτιών τους στα παιδιά με καλοσύνη για το έθιμο και για το καλό και με ευχαρίστηση έδιναν χρήματα σ’ αυτά.
Το ρεπερτόριο των παιδιών σε τραγούδια του Λαζάρου ήταν μεγάλο, γι’ αυτό όταν τοποθετούσαν την τετράγωνη σανίδα στολισμένη με δάφνη και με τα τέσσερα κουδούνια συνήθως στο ξύλινο σκόπι, για να τα κουνάνε ρυθμικά κι ο ήχος τους να συνοδεύει το τραγούδι, ρώταγαν τις νοικοκυρές ποιο τραγούδι θέλουν.
Έτσι άκουγες τραγούδι για το μωρό παιδί, για τον ξενιτεμένο, για το κορίτσι της παντρειάς, για το μαθητή του σχολείου, όπως γίνονταν τότε στο σπίτι μας, που τρία από τα παιδιά αυτού ήμασταν μαθητές.
Την Κυριακή των Βαΐων οι περισσότεροι γείτονες πηγαίναμε στην εκκλησία, με προτίμηση την εκκλησία του Αγίου Νικολάου Κοπάνων, όπου μετά το τέλος Της θείας λειτουργίας μας μοίραζαν κλωνάρια δάφνης, με τα οποία εμείς τα παιδιά χτυπούσαμε το ένα το άλλο στα πόδια, γιατί έτσι ήταν το έθιμο και λέγαμε το «Πούν’ τα βάγια σου καλέ;».
Τα χτυπήματα αυτά με τα βάγια στα πόδια πονούσαν πολλές φορές πολύ, γιατί τα μεν κορίτσια φορούσαν φουστάνια ή φούστες, τα δε αγόρια κοντά πανταλόνια κι έτσι τα πόδια λίγο πάνω από τα γόνατα και μέχρι τα παπούτσια ήταν γυμνά.
Οι παλιές Γιαννιώτισσες νοικοκυρές έβαζαν τα βάγια στα εικονίσματα των σπιτιών για το καλό και τα χρησιμοποιούσαν για το ράντισμα, όταν είχαν αγίασμα από τα Θεοφάνεια ή όταν έκαναν στα σπίτια τους αγιασμό. Επίσης τα χρησιμοποιούσαν σε διάφορα φαγητά, αν τύχαινε δε την άλλη χρονιά των Βαΐων να περισσέψουν δεν τα πέταγαν, αλλά τα έκαιγαν στη γωνιά του μαγειρείου και τη στάχτη τη ρίχνανε στο χώμα της αυλής με τα λουλούδια για να ψοφάνε τα σκουλήκια της γης.
Μπαίνοντας η Μεγάλη Εβδομάδα όλη η γειτονιά μοσχοβολούσε από τα ψημένα κουλούρια στο φούρνο του κυρ’ Αλέξη, ο οποίος φούρνιζε και ξεφούρνιζε λαμαρίνες και μεγάλα ταψιά που πήγαιναν οι νοικοκυρές της, γιατί όλες σχεδόν τα έφκιαναν το πρώτο τριήμερο του Μεγαλοβδόμαδου.
Μετά το ψήσιμο τα έβαζαν σε καλαθένιες κονίστρες, αφού έστρωναν πρώτα λαδόκολλες, σε μια σκέτα και στην άλλη ζαχαρωμένα. Τα δεύτερα τα άλειφαν πρώτα με ροδόνερο (γκιουλς) και μετά έριχναν την κοπανισμένη ζάχαρη. Τις δυο αυτές μεγάλες σχετικά κονίστρες τις τοποθετούσαν στα εντοιχισμένα κυρίως ντουλάπια του σπιτιού τους για το Πάσχα.
Τη Μεγάλη Πέμπτη έβαφαν τα αυγά. Αυτά τα έβαφαν σε μια χάλκινη κατσαρόλα, που δεν θα τη χρησιμοποιούσαν για μαγείρεμα, αφού είχαν ρίξει στο νερό της την κόκκινη μπογιά και μπόλικο αψύ ξύδι, για να μη ξεβάφουν.
Μετά το βάψιμο τα κατακόκκινα αυτά αυγά τα γυάλιζαν με βαμπάκι ή καθαρό πανί βουτηγμένο σε λίγο λάδι και τα τοποθετούσαν σε μικρές κονίστρες έτοιμα κι αυτά για το Πάσχα.
Την ίδια μέρα έβαφαν κι ένα αυγό «μεγαλοπεφτίσιο», δηλαδή αυγό, που γένναγαν οι κότες εκείνη την ημέρα.
Όλες οι νοικοκυρές της γειτονιάς του ‘Αη-Γιώργη φρόντιζαν να βρουν ένα τέτοιο αυγό, κι αν αυτές δεν είχαν κότες ή οι κότες τους δεν γεννούσαν έβρισκαν στα μποστάνια της γειτονιάς, τα οποία είχαν περισσότερες κότες.
Το αυγό αυτό το έβαφαν ξεχωριστά και το έβαζαν στα εικονίσματα του σπιτιού τους κάνοντας μ’ ευλάβεια το σημείο του Σταυρού.
Απ’ αυτά έπαιρναν το περσινό κόκκινο αυγό, που είχε μείνει ολόκληρο το χρόνο χωρίς να έχει πάθει τίποτα και χωρίς να έχει μυρίσει, απλώς ο κρόκος και το ασπράδι σώνονταν, γι’ αυτό κι ήταν ελαφρύ και το πέταγαν στη Λίμνη κατεβαίνοντας στην άκρη αυτής κάτω από τα μποστάνια.
Τη βαφή των αυγών την κράταγαν οι νοικοκυρές στην κατσαρόλα σαράντα μέρες και κατά το διάστημα αυτό έβαφαν κι άλλα αυγά, αν δεν έφταναν αυτά, που είχαν βάψει τη Μεγάλη Πέμπτη. Ύστερα από τις σαράντα μέρες την έχυναν σε μια άκρη του κήπου του σπιτιού και σε μέρος που να μην πατιέται.
Μετά από νηστεία ημερών το πρωί της Μ. Πέμπτης πολλοί γειτόνοι και κυρίως τα παιδιά της γειτονιάς πηγαίναμε στην εκκλησία για να μεταλάβουμε, αφού παίρναμε την ευχή των μεγάλων του σπιτιού μας.
Και το βράδυ της Μ. Πέμπτης ήταν αρκετοί εκείνοι, που πηγαίναμε στην εκκλησία για ν’ ακούσουμε τα δώδεκα ευαγγέλια και ιδιαίτερα τη σταύρωση του Κυρίου, κατά την οποία μερικές παλιές γειτόνισσες έραιναν το Σταυρό με γκιουλς, που μόνες τους είχαν βγάλει από τα ήμερα τριαντάφυλλα του κήπου τους την περίοδο της ανθοφορίας αυτών.
Το απόγευμα της μέρας αυτής πολλά παιδιά της γειτονιάς μαζεύαμε λουλούδια σε καλάθια ή κονίστρες για τον Επιτάφιο του Αγίου Νικολάου Κοπάνων, τα οποία τα πηγαίναμε εκεί και τα τοποθετούσαμε σε τσίγκινους κουβάδες με νερό, με τη βοήθεια των επιτρόπων και του κράχτη της εκκλησίας, για να είναι φρέσκα το πρωί της επόμενης μέρας.
Όλοι δίνανε με προθυμία και ευχαρίστηση λουλούδια, που είχαν στους μπαξέδες τους, γιατί μπορεί τα σπίτια της γειτονιάς του ‘Αη-Γιώργη να ήταν τα περισσότερα χαμηλά και φτωχικά είχαν όμως κήπους με ωραία και με μεγάλη ποικιλία λουλούδια, που όταν άνθιζαν μοσχοβολούσε ολόκληρη κι ήταν χαρά Θεού.
Τα λουλούδια της εποχής ήταν τα ζουμπούλια, τα γραβάνια, οι κρίνοι, το κάρποτο, οι σιρμενεξέδες (βιολέτες) και άλλα.
Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής όλοι πηγαίναμε στην εκκλησία κι ενώ μεγάλα κυρίως κορίτσια στόλιζαν με μεράκι τον Επιτάφιο του Αγίου Νικολάου, οι άλλοι παρακολουθούσαμε με κατάνυξη τη θεία λειτουργία
Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας έφερναν τον ανθοστόλιστο Επιτάφιο στο μέσον της εκκλησίας και οι ιερείς τοποθετούσαν την κεντημένη εικόνα της ταφής του Κυρίου σ’ αυτόν, ενώ τον έραναν με γκιουλς, όπως έκαναν και μερικές γειτόνισσες.
Στο τέλος περνάγαμε όλοι και ασπαζόμασταν ευλαβικά την παραπάνω εικόνα και τα παιδιά περνούσαμε σταυρωτά και κάτω από τον Επιτάφιο.
Το βράδυ πάλι πηγαίναμε στην εκκλησία με τις κόκκινες λαμπάδες και παρακολουθούσαμε τη λειτουργία και την περιφορά του Επιταφίου με κατάνυξη και ευλάβεια.
Η περιφορά του Επιταφίου στον Άγιο Νικόλαο Κοπάνων μεταπολεμικά γίνονταν στον περίβολο της εκκλησίας, ενώ λένε ότι, προ του πολέμου του 1940 γίνονταν και στο νεκροταφείο της.
Όλη η μέρα του Μεγάλου Σαββάτου πέρναγε με τις τελευταίες ετοιμασίες για το Πάσχα και το βράδυ οι περισσότεροι γείτονες πηγαίναμε με τα γιορτινά μας και τις άσπρες λαμπάδες στην πιo πάνω εκκλησία, όπου κάτω από τις χαρμόσυνες καμπάνες της κάναμε Ανάσταση.
Η επιστροφή στα σπίτια της γειτονιάς μας γίνονταν με χαρά κι όλοι οι γείτονες ανταλλάσσαμε ευχές για Καλό Πάσχα, ενώ με προσοχή να μη σβήσουν από το ανοιξιάτικο αεράκι μεταφέραμε τις αναμμένες λαμπάδες σ’ αυτά.
Αυτό γίνονταν για να κάνουμε με την κάπνα τους στο πάνω μέρος της εξώπορτας του σπιτιού το σημάδι του Σταυρού και ν’ ανάψουν οι νοικοκυρές το καθαρό και γεμάτο με λάδι καντήλι, που είχαν στα εικονίσματα του καθιστικού δωματίου με το άγιο φως της Ανάστασης του Θεανθρώπου, για το καλό του σπιτιού.
Ύστερα όλες οι οικογένειες κάθονταν γύρω από το αναστάσιμο τραπέζι κι έτρωγαν τη μυρωδάτη μαγειρίτσα, τσούγκριζαν τα κόκκινα αυγά, ανταλλάσσοντας ευχές και δοκίμαζαν με ευχαρίστηση τα Γιαννιώτικα ζαχαρωμένα πασχαλινά κουλούρια.
Την Κυριακή του Πάσχα και πλησιάζοντας το μεσημέρι όλοι στη γειτονιά του Αη-Γιώργη ετοίμαζαν το λαμπριάτικο τραπέζι και γύρω του κάθονταν οι χαρούμενες φαμίλιες κι έτρωγαν το ψημένο αποβραδίς στο φούρνο του κυρ-Αλέξη αρνί, γιατί εκείνο τον καιρό, μετά την ξενική κατοχή περίπου, λίγοι ήταν εκείνοι, που έψηναν στη σούβλα τα’ αρνί.
Το πασχαλινό τραπέζι είχε και σαλάτες της εποχής, τυριά και φαγητό με συκωτάκια, γαρδούμπες, φρέσκα κρεμμυδάκια και μυρωδικά, καθώς και καλό σπιτίσιο κρασί.
Τελείωνε δε το μεσημεριανό φαγητό με το τσούγκρισμα των κόκκινων αυγών μέσα σε μια ατμόσφαιρα χαράς και ευθυμίας, τόσο που οι μεγάλοι έπαιρναν και κανένα Γιαννιώτικο ή ελαφρό τραγούδι της εποχής.
Το απόγευμα όλη η γειτονιά, αλλά και οι κάτοικοι των γύρω συνοικιών, συγκεντρώνονταν στο σπίτι του Νεομάρτυρα Αγίου Γεωργίου απ’ όπου ξεκίναγε η πομπή για τον Άγιο Νικόλαο Κοπάνων με την εικόνα της Ανάστασης όπου φτάνοντας εκεί γίνονταν η λειτουργία της Δεύτερης Ανάστασης, όπως έλεγαν, και διαβάζονταν το Ευαγγέλιο της ημέρας σε μερικές ξένες γλώσσες.
Στη λιτανεία προηγούνταν τα παιδιά με τα εξαπτέρυγα, ακολουθούσαν οι ψαλτάδες, οι παπάδες, που κρατούσαν στα χέρια τους διάφορες εκκλησιαστικές εικόνες, έχοντας στο μέσον την εικόνα της Αναστάσεως του Κυρίου και τέλος το πλήθος, που είχε συγκεντρωθεί στο εκκλησάκι του Άη-Γιώργη.
Όλοι κράταγαν στα χέρια τους τις άσπρες αναστάσιμες λαμπάδες αναμμένες και περπατώντας απολάμβαναν το πράσινο με τα αγριολούλουδα, που υπήρχε απ’ εδώ και από κει στη διαδρομή, που τότε είχε ελάχιστα κτίσματα.
Το έθιμο αυτό σήμερα δεν γίνεται και οι παλιοί Γιαννιώτες Αγιοργήτες το θυμούνται με συγκίνηση και νοσταλγία, μελαγχολώντας για το χαμό αυτού και άλλων εθίμων των παλιών Γιαννίνων, που φύγανε.
Από την ημέρα του Πάσχα μέχρι τη μέρα της γιορτής της Αναλήψεως του Χριστού όλοι τότε οι παλιοί Γιαννιώτες αντί άλλου χαιρετισμού έλεγαν το «Χριστός Ανέστη» και το «Αληθώς Ανέστη».
Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα κυρίως άρχιζαν οι επισκέψεις στα συγγενικά, φιλικά και γειτονικά σπίτια και όλοι δίνανε την «πασχαλίτσα» σε μικρούς και μεγάλους.
Όλα τα παιδιά της γειτονιάς πηγαίναμε στα παραπάνω σπίτια με πρώτο του νουνού ή της νουνάς έχοντας στα χέρια μας τις καθαρές κατάλευκες πετσέτες φαγητού, στις οποίες μας έβαζαν τις «πασχαλίτσες» που ήταν: κόκκινα αυγά, κουλούρια, ζαχαρωτά, σοκολατάκια και ζαχαρομπιρμπλιά διαφόρων χρωμάτων.

Μια ωραία περιγραφή της πόλης των Ιωαννίνων από έναν Χιώτη εθελοντή Μπιζανομάχο!

Την επομένην εισερχόμεθα περί την 3ην μ.μ. εις την πόλιν εκτελέσαντες μεγάλην εκκαθαριστικήν προς τ’αριστερά κίνησιν.

Μας υποδέχονται με το τοπικόν ιδίωμα «καλώς ορίσαταν, καλώς ορίσαταν ορέ παιδία», περιποίησις μεγάλη, φωναί, ζήτω, αλλαλαγμοί.

Αυτήν την στιγμήν καθισμένος στην ιδίαν στρογγυλήν σκηνήν με γραφείον ένα κιβώτιον τών πολυβόλων έχω απάναντί μου ένα θαυμάσιον θέαμα, διότι ως και άλλοτε σού έγραφα η χώρα δεν στερείται φυσικών καλλονών.

Η λίμνη εις απόστασιν χιλιομέτρου απλώνει τα γαλανά της νερά ήσυχα ήσυχα. Τόσον απαλά ώστε να χύνη και στης ψυχές μας μια γαλήνη και να μας κάμνη να ονειροπωλώμεν. Μέσα της αντικατοπτρίζει ένθεν μεν τους υψηλούς και χιονοσκεπείς τής Ηπείρου γίγαντας ένθεν δε την ιστορικήν νησίδα και την πόλιν τών Ιωαννίνων περιεζωσμένην με το φρούριον τού Αλή Πασσά.

Κατακαϋμένη λίμνη! Τι μυστήρια έχεις κρύψη στο βάθος σου! Αντιπροσωπεύεις ένα μικρό Γιλδζ* επί Αλή Πασσά. Και εκεί στο ωραίο σου νησάκι ένα λευκό σπητάκι αν και κατάλευκο μοιάζει σαν κοιλίς. Αυτού ωργίαζε το τέρας και αυτού μέσα πάλιν παρέδωκε την μιαράν του ψυχήν. Εκεί επάνω στο αντικατοπτριζόμενον φρούριον ας έχη γαίαν ελαφράν. Εκεί εν μέσω τών απείρων πυρομαχικών σου, αγρία ψυχή τού Αλή πασά, ευρέ την ησυχίαν πλέον. Όσον και αν φρυάξης ο Θεός τού Ισλάμ δεν υπάρχει πλέον δια σε. Η ημισέληνος δεν θα κυματίση ποτέ πλέον επί των επάλξεων τών ημικατεστραμμένων κάστρων σου και τα οξυδωμένα πυρομαχικά σου θα μείνουν αυτού αντιπροσωπεύοντα την αγρίαν και απολίτιστον εποχήν σου. (Εύρομεν ενταύθα τα πυρομαχικά τού Αλή Πασά, μπάλες διαφόρων μεγεθών αμέτρητες). Και θα έχης σύντροφον τής βαθείας νυκτός τον νεώτερον αδελφόν σου τον Τζαβήν μπέην δια να σου διηγείται τα άθλα τών αθλίων γιουνανλήδων, των Μεγάλων Ελλήνων!


__________________
* Γιλντίζ: Περίτεχνο Ανάκτορο στην Κωνσταντινούπολη που βρίσκεται χτισμένο στο ομώνυμο πάρκο.