«Το Μπιζάνι το αχόρταγον, το τρομερόν, το απόρθητον, το Μπιζάνι το αιματόβρεκτον, τον ανθρωποβόρον, το καταχθόνιον έπεσε τέλος. (…) Και η πόλις των θρύλων και των ονείρων, η ακρόπολις του ελληνισμού κατά τους δυσχειμέρους της δουλείας χρόνους, τα ονομαστά Ιωάννινα μετά της ιστορικής αυτής λίμνης ατενίζουν ήδη ανέσπερον τον ήλιον της ελευθερίας ανατείλαντα επί την πολυστένακτον ηπειρωτικήν γην.»
H αναγγελία στον κυπριακό Τύπο της πτώσης του Μπιζανίου.
-------------------------------------------------------------------------
Κύπρος και απελευθέρωση των Ιωαννίνων.
Ήταν το γεγονός των Βαλκανικών πολέμων που πανηγυρίστηκε στην Κύπρο περισσότερο από κάθε άλλη ελληνική νίκη.
Η πολύμηνη πολιορκία του Μπιζανίου είχε φέρει εκνευρισμό και στο νησί μας, που είχε πληρώσει τον ανάλογο βαρύ φόρο αίματος για την απελευθέρωση της πρωτεύουσας της Ηπείρου.
Ο Δήμαρχος Λεμεσού Χριστόδουλος Σώζος* και άλλοι 9 Κύπριοι νέοι είχαν χάσει τη ζωή τους πολεμώντας στην ηπειρωτική εκστρατεία του 1912-1913.
Έγραφε η εφημερίδα της Λευκωσίας «Φωνή της Κύπρου»: «Την απελευθέρωσιν των Ιωαννίνων ο λαός της Κύπρου ήκουσεν εν εξάλλω ενθουσιασμώ και πατριωτική αγαλλιάσει πολλώ μείζονι εκείνης, ην ησθάνθη και επί τη καταλήψει αυτή της Θεσσαλονίκης και επί ταις ενδόξοις νίκαις και θριάμβοις του δεδοξασμένου ημών στόλου».
Η είδηση έφτασε με τηλεγράφημα στην Κύπρο το μεσημέρι της Πέμπτης, 21ης Φεβρουαρίου. Στη Λεμεσό, γενέτειρα του Σώζου, έγινε αυθόρμητα δοξολογία στην Αγία Νάπα και παρέλαση με προπορευόμενη τη φιλαρμονική από το ίδιο κιόλας απόγευμα. Το ίδιο και στη Λάρνακα, όπου μέσα σε φρενίτιδα ενθουσιασμού ο κόσμος κατευθύνθηκε στο ναό του Αγίου Λαζάρου, όπου έγινε δοξολογία: «Οι άνδρες εζητωκραύγαζον, αι γυναίκες εδάκρυον εκ χαράς, τα παιδία έβαλον εις δαιμονιώδη κίνησιν τα βαρελλόττα.»
Στην πρωτεύουσα διακόπηκαν τα μαθήματα των Δημοτικών και του Γυμνασίου, αλλά η δοξολογία έγινε την επομένη, Παρασκευή 22 Φεβρουαρίου: «Η Λευκωσία εσημαιοστολίσθη λαμπρώς, κίνησις δε μεγάλη και πανηγυρική, ως εν ημέρα Αναστάσεως παρετηρείτο ανά πάσας τας συνοικίας της πόλεως. Οι εν τη αγορά παρείδον όλως ότι ήτο Παρασκευή, ημέρα εμπορικών εργασιών και ζωής διά την Λευκωσίαν, ώρας δε ολοκλήρους προ της υπό της Αρχιεπισκοπής ορισθείσης ώρας διά την δοξολογίαν εν τω ιερώ ναώ της Φανερωμένης έκλεισαν τα καταστήματά των και συνεκεντρώθησαν εις τον ευρύχωρον ναόν. Κατά την 11ην ώραν ο ναός και η αυλή αυτού περιελάμβανον χιλιάδας κόσμου, μεταξύ του οποίου δυσκόλως ηνοίγετο δίοδος διά την μαθητιώσαν νεότητα προσελθούσαν μετά των ιερών λαβάρων εν συνοδεία των οικείων καθηγητών και διδασκάλων.»
Αντίστοιχα, η αναγγελία στον κυπριακό Τύπο της πτώσης του Μπιζανίου έγινε με δοξαστικό ύφος: «Το Μπιζάνι το αχόρταγον, το τρομερόν, το απόρθητον, το Μπιζάνι το αιματόβρεκτον, τον ανθρωποβόρον, το καταχθόνιον έπεσε τέλος. (…) Και η πόλις των θρύλων και των ονείρων, η ακρόπολις του ελληνισμού κατά τους δυσχειμέρους της δουλείας χρόνους, τα ονομαστά Ιωάννινα μετά της ιστορικής αυτής λίμνης ατενίζουν ήδη ανέσπερον τον ήλιον της ελευθερίας ανατείλαντα επί την πολυστένακτον ηπειρωτικήν γην.»
Δοξολογίες ή και παρελάσεις για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων καταγράφηκαν στη Μόρφου, τη Μεσόγη, την Αρμίνου, στη Μύρτου, στον Καλοπαναγιώτη, την Ευρύχου, τον Ασκά, το Παλαιχώρι, την Φλάσου, τη Μονή Μαχαιρά, τη Βασίλεια (το εκεί μετόχι της Μονής Σινά διεύθυνε Ηπειρώτης μοναχός), στη Λάπηθο και στον Καραβά («κρουομένων ταυτοχρόνως απάντων των κωδώνων των δύο πολυπληθών κωμοπόλεων»), «εις πάντα τα χωρία της Καρπασίας», «εν Δωρώ και Μοναγρίω (…)», ενώ «εν τη ευάνδρω κώμη Ιδαλίου τριήμερος υπήρξεν ο πανηγυρισμός».
Ήταν μια περίοδος μεθυστικής ευφορίας, όταν τα μεγαλοϊδεατικά οράματα των Ελλήνων της Κύπρου φάνηκαν να φτάνουν στην εκπλήρωσή του.
Από τον Πέτρο Παπαπολυβίου.
-------------------------------------------------------------------------
*Ο Χριστόδουλος Σώζος δεν επέστρεψε ποτέ. Σκοτώθηκε στην Ήπειρο στο ύψωμα του Προφήτη Ηλία τον Δεκέμβριο του 1912 σε φονική μάχη.
Περίπου 4.000, οι πιο φειδωλοί τους υπολογίζουν σε 2.000, είναι οι Κύπριοι εθελοντές που πολέμησαν κατά τους Βαλκανικούς πολέμους στα μέτωπα της Μακεδονίας και της Ηπείρου. Ανάμεσα σε αυτούς αναφέρονται ένας φοιτητής από την Πάφο, ο Πέτρος Χατζηαργυρού 18 ετών και δύο ανήλικοι ηλικίας δεκαπέντε και δεκαέξι ετών. Εκτός από τους απλούς Κύπριους πολίτες που ανταποκρίθηκαν αυθόρμητα, αναφέρονται και σημαίνοντα πρόσωπα της κυπριακής κοινωνίας, όπως ο Μητροπολίτης Κιτίου, Μελέτιος Μεταξάκης, ο βουλευτής Λάρνακας, Ευάγγελος Χατζηιωάννου, ο δήμαρχος Λεμεσού, Χριστόδουλος Σώζος και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Μαριανθεύς o οποίος και παρασημοφορήθηκε. Η Κύπρος προσέφερε συνολικά το μεγάλο ποσό, για την εποχή εκείνη, των 16.000 λιρών που συγκεντρώθηκε από εράνους. Προσέφερε, επίσης, ιατρούς και νοσηλευτές για την περίθαλψη των τραυματιών πολέμου.
Επιστολικό δελτάριο. Έκδοση: Α. Β. Πάσχας στην Αθήνα και Πάτρα. Σε αντίθεση με αρκετούς μεταγενέστερους αγωνιστές που αξιοποίησαν την όποια πολεμική τους δράση, για να εισπράξουν συντάξεις, οι εθελοντές του 1912/1913 ήταν κάτι περισσότερο από ανιδιοτελείς. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά πως το 1962 το Ελληνικό Δημόσιο θέλησε να δώσει τιμητική σύνταξη σε ορισμένους παλαίμαχους Κυπρίους του 1912. Εκείνοι απάντησαν: «Εμείς καταταγήκαμε ως εθελοντές πολεμιστές, για να υπερασπιστούμε τα δίκαια της Μεγάλης Μάνας Ελλάδας. Δε θέλουμε καμία ανταμοιβή.από :»balkanwars.gr
Από το μέτωπο ο Κύπριος Μιχαήλ Στιβαρός έγραφε σε παλαιό καθηγητή του, στο Ημιγυμνάσιο Λεμεσού:
"Ό,τι αισθάνομαι τας ημέρας αυτάς που έγινα στρατιώτης, δεν το ησθάνθην ποτέ. Αισθάνομαι ότι εδιπλασιάσθη το σώμα μου και η ψυχή μου. Είμαι ακούραστος μεθ’
όλον τον βαρύν οπλισμόν. Η κυπριακή φοιτητική ομάς, να είστε βέβαιος, ότι θα τιμήσει και πατρίδα και γονείς και εκπαιδευτήρια, από τα οποία εδιδάχθημεν τον μέγα πατριωτισμόν..."
Ο Μιχαήλ Στιβαρός έλαβε μέρος στις καθοριστικές μάχες Πεστών και Αετοράχης και κατά τους επίσημους καταλόγους του υπουργείου Στρατιωτικών έπεσε ηρωικά στις μάχες του Μπιζανίου.
