Τα Ιωάννινα απελευθερώνονται από τον Οθωμανικό ζυγό την 21η Φεβρουαρίου 1913. Η μάχη για την απελευθέρωση της πόλης ήταν η σημαντικότερη του Α' Βαλκανικού Πολέμου (5 Οκτωβρίου 1912- 18 Μαΐου 1913) στην Ήπειρο. Οι εχθροπραξίες μεταξύ ελληνικών και οθωμανικών δυνάμεων διήρκεσαν σχεδόν τρεις μήνες (29 Νοεμβρίου 1912 - 21 Φεβρουαρίου 1913) μέχρι την παράδοση των τελευταίων στον επικεφαλής του ελληνικού στρατού, διάδοχο Κωνσταντίνο.
Η επιτυχημένη προέλαση της στρατιάς Ηπείρου από την Άρτα μέχρι τη Φιλιππιάδα και την Πρέβεζα ανακόπτεται στην πεδιάδα των Ιωαννίνων, όπου οι οθωμανικές μεραρχίες ενισχύονται από το Μοναστήρι και οι άσχημες καιρικές συνθήκες δυσχεραίνουν τις επιχειρήσεις του ελληνικού στρατού. Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων προϋπέθετε την κατάληψη των οχυρών του Μπιζανίου, μίας ορεινής ισχυρής αμυντικής τοποθεσίας νότια της πόλης και ενισχυμένης με μόνιμες οχυρωματικές θέσεις και πολυβολεία υπό την επίβλεψη Γερμανών αξιωματικών. Οι επιθετικές επιχειρήσεις κατά των οχυρών ξεκινούν στις 29 Νοεμβρίου 1912, χωρίς επιτυχία. Στις 10 Ιανουαρίου 1913 φθάνει στο μέτωπο ο Κωνσταντίνος για να αναλάβει την ηγεσία και βρίσκει τις ελληνικές μονάδες να υποφέρουν από κρυοπαγήματα, ψύξεις και υπερκόπωση, μειώνοντας έτσι σημαντικά το αξιόμαχο τους. Η επίθεση στο Μπιζάνι οργανώνεται για την 20η Φεβρουαρίου 1913. Οι ενισχυμένες από τη Μακεδονία ελληνικές δυνάμεις αριθμούν 41.000 άνδρες και 105 κανόνια, απέναντι σε 35.000 και 162 κανόνια του Οθωμανού στρατηγού Εσάτ Πασά.
Η επίθεση ξεκινάει το πρωί της ίδιας ημέρας και μέχρι το βράδυ, με εφ’ όπλου λόγχη και εκ του συστάδην μάχες με τον εχθρό, ο ελληνικός στρατός προσεγγίζει τις παρυφές των Ιωαννίνων, στην περιοχή του Αγίου Ιωάννου. Στην μάχη διακρίθηκε το 9ο Τάγμα του 1ου Συντάγματος Ευζώνων υπό τον ταγματάρχη Ιωάννη Βελισσαρίου, το οποίο υπερκέρασε τις τουρκικές θέσεις και βρέθηκε στα νώτα τους καταστρέφοντας το δίκτυο τηλεφωνικών επικοινωνιών του οθωμανικού στρατού στο Μπιζάνι με το επιτελείο του. Ο Εσάτ Πασάς το ίδιο βράδυ αποστέλλει στο ελληνικό στρατηγείο, στο χάνι του Εμίν Αγά, τον επίσκοπο Δωδώνης και δύο τούρκους αξιωματικούς με επιστολή προς τον Κωνσταντίνο για άμεση και άνευ όρων παράδοση των Ιωαννίνων και του Μπιζανίου. Η παράδοση γίνεται δεκτή και ακολουθεί κατάπαυση πυρός την 21η, ενώ το πρωί της 22ας Φεβρουαρίου 1913 ο ελληνικός στρατός παρελαύνει απελευθερωτής στα Ιωάννινα. Το γεγονός σήμαινε την εξουδετέρωση των οθωμανικών δυνάμεων στην Ήπειρο, την ανύψωση του γοήτρου της χώρας και την λήξη του Α' Βαλκανικού Πολέμου σε επίπεδο επιχειρήσεων μιας και ο ελληνικός στρατός θα κινηθεί βόρεια απελευθερώνοντας μέχρι τις 5 Μαρτίου και τη Βόρειο Ήπειρο.
Στη μάχη του Μπιζανίου (20-21 Φεβρουαρίου 1913) οι ελληνικές δυνάμεις είχαν απώλειες 264 νεκρούς και τραυματίες, ενώ οι Οθωμανοί έχασαν 2.800 άνδρες και 8.600 αιχμαλωτίστηκαν.
Με αφορμή την επέτειο για την απελευθέρωση της πόλης των Ιωαννίνων, το Αρχείο της ΕΡΤ παρουσιάζει απόσπασμα από την εκπομπή ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΤΟΥ ΑΙΩΝΑ, σε σκηνοθεσία Φώτου Λαμπρινού και Λέοντος Λοΐσιου, παραγωγής 1983, με θέμα τα σημαντικότερα πολιτικά κοινωνικά και καλλιτεχνικά γεγονότα των ετών 1912 και 1913 και συγκεκριμένα τη μάχη του Μπιζανίου και την απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Παρουσιάζονται ντοκουμέντα των γεγονότων, πρωτοσέλιδα εφημερίδων και πλάνα αρχειακού υλικού από επίκαιρα της περιόδου όπως η επιθεώρηση στη Θεσσαλονίκη από τον διάδοχο Κωνσταντίνο της 6ης μεραρχίας η οποία θα ενισχύσει τη Στρατιά Ηπείρου, βολές του ελληνικού πυροβολικού, επιθεώρηση των κατεστραμμένων οθωμανικών οχυρών του Μπιζανίου από Έλληνες αξιωματικούς και στρατιώτες, πλάνα από τα Ιωάννινα καθώς και από την παρέλαση τμημάτων ελληνικού πεζικού και ιππικού στους δρόμους της πόλης υπό τις επευφημίες των κατοίκων της.
